De kerken in Nederland lijken steeds behoudender te worden, en daardoor ontstaat er ook een tegenbeweging. Ineens lijkt vrijzinnig geloven weer helemaal in. ‘Vrijzinnigheid’ staat daarbij tegenover fundamentalistisch, bekrompen geloven.
Vrijzinnig gelovigen hebben weinig op met de traditionele kerkelijke dogma’s. Ze flirten met humanisme en atheïsme. Menselijke autonomie, persoonlijke ervaring en de menselijke rede staan centraal.
Vrijzinnig gelovigen geeft het ‘zeker-weten’ op om te experimenteren met ruimte voor twijfel. Maar dat wil niet zeggen dat die gelovigen niets meer geloven.
Vorig jaar verscheen de bundel Liberaal christendom bij de vrijzinnige huisuitgeverij Skandalon. Het bleek een onverwachte theologische bestseller en beleefde sindsdien verschillende drukken. De artikelen in Liberaal christendom belichten verschillende theologische topics (God, de rol van de Bijbel, Christus, etc.) vanuit vrijzinnig perspectief, dus vanuit de vraag: wat kun je er vandaag nog mee? Het is een zeer interessant, zij het tamelijk gefragmenteerd geheel.
Recent verscheen Geloof zonder zekerheid van de Amerikaanse theoloog Paul Rasor. Het boek verscheen oorspronkelijk in 2005. Dat het nu pas in Nederlandse vertaling verschijnt, heeft enerzijds te maken met het succes van Liberaal christendom, en anderzijds met het feit dat de auteur tijdelijk als fellow aan de Universiteit van Groningen verbonden is. Rasor bespreekt vooral het filosofische raamwerk van vrijzinnige theologie. Hij behandelt filosofen, theologen en een aantal belangrijke thema’s zoals de rol van taal en ervaring in vrijzinnig geloof.
Interessant daarbij is dat Rasor eerlijk en kritisch is jegens vrijzinnige theologie. Met name het opkomen voor de onderdrukte en kwetsbaren in de samenleving en het tegengaan van racisme blijft voor vrijzinnigen een zwak punt. Begrijpelijk natuurlijk, want vrijzinnig geloven is (ook in Nederland) vooral een hobby van hoogopgeleide witte middenklassers die hun manier van leven en hun vrijheden koesteren.
Wel is Rasors boek erg Amerikaans. Hij verwijst vooral naar Amerikaanse denkers en theologen. De vertalers hadden het boek best wat meer naar de Nederlandse situatie mogen vertalen, bijvoorbeeld door een of meerdere hoofdstukken over de Europese of Nederlandse situatie toe te voegen.
Niettemin is het boek een mooie aanvulling op de bundel Liberaal christendom, en zijn beide boeken eigenlijk verplichte literatuur voor wie zich wil verdiepen in eigentijdse en moderne vormen van geloven.
Paul Rasor, Geloof zonder zekerheid. Vrijzinnige theologie in de 21e eeuw
Skandalon, ISBN 978949218323, 248 pagina’s; € 21,95
Rick Benjamins, Jan Offringa, Wouter Slob (red.), Liberaal christendom. Ervaren, doen, denken
Skandalon, ISBN 9789492183217, 240 pagina’s; € 21,95