Ik kreeg vorige week plotseling van twee middelbare scholieren de vraag of ik mee wilde werken aan een “po” (whatever that may be) voor het vak “science” over de kwestie Creationism in the classroom. Ik kreeg het verzoek een aantal vragen te beantwoorden. Ik vond dat zo leuk, dat ik hieronder de vragen en de antwoorden publiceer. Beschouw het maar als een interview. Het geeft weer hoe ik nu over een aantal zaken denk (voor sommige weblog-bezoekers misschien niet zo verrassend). Maar ik geef toe dat mijn denken over bepaalde zaken niet definitief en afgerond is. Het is dus even een tussenstand…
1) Wat is uw kijk op dit onderwerp?
Ik ben theoloog en geen natuurwetenschapper. Ik bekijk het onderwerp dus vanuit een theologische hoek. In mijn boeken “God en de menselijke maat: Gods handelen en het wetenschappelijke wereldbeeld” (Zoetermeer: Meinema 2006) en “God én Darwin: Geloof kan niet om evolutie heen” (Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2009) laat ik zien dat het christelijk geloof heel goed samengaat met het accepteren van de evolutietheorie. Bovendien laat ik in beide boeken zien dat creationisme gebaseerd is op een ondeugdelijk godsbeeld. Theologisch denk ik dus dat creationisme verworpen moet worden, en zie ik geen enkel probleem om God en evolutie samen te denken.
De vraag gaat echter over “creationisme in de klas”. Ik vermoed dat de vraag eigenlijk moet luiden: “Waar hoort creationisme in het onderwijs thuis?” Creationisme is geen wetenschappelijke positie, maar een religieuze. In Nederland hoort het bespreken van creationisme dan ook thuis in het godsdienstonderwijs, niet in het biologieonderwijs. Creationisme in de Verenigde Staten is bovendien een politieke macht; christelijke fundamentalisten en evangelicale christenen proberen om de scheiding van kerk en staat ongedaan te maken en een theocratie te creëren. Je zou creationisme in dat geval, net als marxisme en liberalisme, ook als een ideologie kunnen zien die binnen maatschappijleer behandeld wordt. Maar creationisme heeft geen plaats binnen het biologie-onderwijs, waar de huidige wetenschappelijke standaard onderwezen moet worden, en dat is de evolutietheorie.
2) Waarom vindt u het zo belangrijk om juist de evolutieleer te verdedigen? Op uw site las ik dat u Creationisme onzin vond en dat u er niet in geloofde!
Ik heb niet de intentie om de evolutietheorie (niet evolutieleer, want het gaat om een wetenschapppelijke theorie, geen ideologie!) te verdedigen. Dat laat ik graag aan natuurwetenschappers over. Ik ben theoloog, en mijn punt is dat de evolutietheorie prima te verenigen is met het christelijk geloof. Overigens ben ik niet de enige die dat denkt. Vrijwel alle theologen denken er zo over. Op theologische faculteiten van de rijksuniversiteiten vinden vrijwel alle theologen creationisme grote onzin, omdat het eigenlijk op een ouderwets en achterhaald godsbeeld is gestoeld.
Ikzelf vind creationisme onzin, omdat het veronderstelt dat er een concurrentie tussen God en wereld bestaat. Als de evolutietheorie klopt, en de ontwikkeling van het leven op aarde volledig kan worden verklaard door middel van natuurlijke oorzaken, dan heeft God er blijkbaar niets mee te maken. Om toch te blijven verdedigen dat God iets met de wereld te maken heeft, is het dan volgens creationisten noodzakelijk dat de evolutietheorie niet het hele verhaal vertelt. En dus proberen ze gaten te schieten in de evolutietheorie om hun idee van God te kunnen redden. Maar het idee dat God en wereld met elkaar in concurrentie zijn, is in het verleden door christelijke theologen als ketters verworpen. God is immers de Schepper van de wereld en kan niet met zijn eigen schepping concurreren (dat zou afbreuk doen aan Gods grootheid). Veel theologen hebben dan ook de conclusie getrokken: Als de evolutietheorie klopt, dan hebben we blijkbaar in het verleden op een verkeerde of inadequate manier over God gedacht. God werkt dus anders dan we gedacht hebben, en dus moeten we onze ideeën over God herzien. Een dergelijke herziening is door alle eeuwen heen gebeurd. Creationisten weigeren een dergelijke herziening en houden halsstarrig vast aan hun eigen gelijk. Daarmee hebben ze wat mij betreft van hun idee van God een gesneden beeld gemaakt.
3) Denkt u dat het nut heeft wat Prof. Johan Braeckman doet? Is het effectief? Zouden mensen niet blijven denken dat deze theorie al teveel wankelt?
Met wetenschapspopularisatie is niets mis. Ik heb echter (nog altijd) mijn twijfels bij het project van Johan Braeckman. Hij wil als filosoof doen wat ik eigenlijk zie als de taak van de natuurwetenschapper, namelijk de mensen bijbrengen waar de evolutietheorie over gaat. Daar komt bij dat ik hem nog altijd verdenk van het hebben van een atheïstische agenda. Ik heb onlangs met een aantal promovendi van hem gesproken. Dat zijn allen vrij fanatieke atheïsten. In Vlaanderen staat Braeckman ook om zijn atheïsme bekend. De link tussen atheïsme en evolutietheorie is dan voor veel mensen al gauw gelegd: blijkbaar leidt het accepteren van de evolutietheorie tot atheïsme, kijk maar naar Braeckman. Dat is gevaarlijk en ongewenst voor de wetenschap, die levensbeschouwelijk neutraal hoort te zijn. Het kan dus zijn dat Braeckmans project uiteindelijk averechtse effecten heeft (net zoals de atheïstische boeken van Richard Dawkins averechts werken) en het idee versterkt dat atheïsme en evolutietheorie kameraden zijn. En inderdaad zou het ook kunnen dat mensen gaan denken dat de evolutietheorie blijkbaar zo zwak is, dat ze verdediging van filosofen als Braeckman nodig heeft. We zullen het zien; de toekomst zal het leren. Wel vind ik de website die hij heeft laten ontwerpen (http://www.evolutietheorie.be/) buitengewoon instructief. Er staan veel leuke filmpjes op, je kunt er lezingen bekijken, en goede artikelen lezen. Ik zou echter liever zien dat hij zich niet zozeer richt op het bestrijden van creationisme, maar meer op de verdediging van de levensbeschouwelijke neutraliteit van de evolutietheorie. Nederlandse biologen als Jan van Hooff en Gerdien de Jong doen dat bijvoorbeeld wel. Dat is – denk ik – uiteindelijk veel effectiever.
4) Zijn er dan zoveel mensen die in het Creationisme geloven, dat dit als een gigantisch probleem gezien moet worden? En dat daar dan zoveel geld in gestoken moet worden?
Creationisme is een groeiend probleem. Vooral jongere mensen zijn op zoek naar levensbeschouwelijke zekerheid, en orthodox en fundamentalistisch geloof (vooral als het gebracht wordt door voorgangers met een commerciële en Amerikaanse manier van verkondigen – denk aan de Amersfoortse predikant Goldschmeding die het slaan van kinderen propageerde) zijn dan populair, omdat die een soort zekerheid aanbieden. Vaak bieden die vormen van geloof echter een pakket aan dat je in zijn geheel moet slikken. Je kunt dan niet Jezus als Verlosser aannemen, zonder ook creationisme te accepteren en de evolutietheorie te verwerpen. Je ziet dan ook terug in de statistieken dat fundamentalistische vormen van geloof steeds populairder worden, en daarmee dan ook het creationisme. En dat is een probleem, niet zozeer vanuit levensbeschouwing bekeken, maar door het feit dat de evolutietheorie een fundamentele peiler van de huidige natuurwetenschappen is. Als je de evolutietheorie verwerpt, dan verwerp je in feite de huidige natuurwetenschappen in het algemeen. Je verwerpt dan bijvoorbeeld linguïstiek (taalkunde), omdat je dan niet kunt accepteren dat talen spontaan uit elkaar ontstaan zijn, want in de Bijbel (in het verhaal over de toren van Babel) staat dat God de verschillende talen gemaakt heeft. Je kunt dan niet de geologie accepteren, omdat die ervan uit gaat dat de aarde 4,5 miljard jaar geleden ontstaan is en niet tussen zesduizend en tienduizend jaar geleden. Je verwerpt dan de moderne kennis over het heelal (kosmologie en astronomie) omdat de geschiedenis van de aarde nauw verweven is met de geschiedenis van het zonnestelsel en met het ontstaan van de zon – miljarden jaren geleden. Je accepteert dan niet de moderne medische kennis, omdat die gebaseerd is op kennis over DNA en die kennis komt weer uit de evolutietheorie. Etcetera, etcetera. Creationisme gaat over veel meer dan alleen over evolutie.
5) Mogen ouders niet zelf beslissen hoe ze hun kinderen opvoeden? Is het dan niet belachelijk dat deze geachte professor Braeckman gaat proberen om mensen te beïnvloeden?
Ik denk niet dat Braeckman zich uiteindelijk met de opvoeding van kinderen bezig zou willen houden. Laat ik proberen er iets persoonlijks over te zeggen.
Het staat natuurlijk (redelijk) vrij hoe ouders hun kinderen opvoeden. Maar stel dat je een kind bent dat wordt opgevoed door creationistische ouders. Als kind groei je dan op met het idee dat natuurwetenschap in principe goddeloos, anti-religieus, verkeerd, verderfelijk, vies, etcetera is. Je ouders zullen je proberen weg te houden van alles wat naar wetenschap riekt. Bovendien krijg je dan verkeerde informatie, zoals bijvoorbeeld dat dinosauriërs en mensen tegelijkertijd leefden. Als je het idee hebt dat door kennis te nemen van geologie, kosmologie en evolutietheorie je uiteindelijk richting het verderf gaat, dan zul je je wel verre daarvan houden. Denk je dat een dergelijke opvoeding bevorderlijk is voor het functioneren in de samenleving? Denk je dat een dergelijke levenshouding stimuleert tot studeren aan universiteiten, tot een wetenschappelijke houding?
Ik heb nu een dochtertje van drie jaar. Mijn eigen idee van opvoeden is dat je probeert je kind zoveel mogelijk potentie mee te geven om zichzelf te ontwikkelen. Je wilt dat je kind zich uiteindelijk in vrijheid moet kunnen ontwikkelen om (natuurlijk binnen grenzen) zo vrij mogelijk te zijn. Je wilt uiteindelijk dat je kind kan groeien en bloeien, kortom kan functioneren in onze maatschappij. En ik vind dat het verwerven van kennis en kritisch denken (ook over levensbeschouwelijke zaken) daar ook bijhoort. Door het verwerven van kennis wordt je eigen perspectief vergroot en worden je eigen ideeën gecorrigeerd. Door kritisch te denken leer je niet alles klakkeloos aan te nemen, maar vragen te stellen, te vergelijken en uiteindelijk conclusies te trekken. Bij creationisme worden er echter grenzen gesteld die – in mijn optiek – de ontwikkeling van een kind beperken. Je onthoudt een kind bepaalde kennis en leert ze slechts selectief kritisch te denken (wel kritisch naar wetenschap en samenleving, niet kritisch naar geloof). Bepaalde vragen mogen niet gesteld worden en bepaalde antwoorden mogen niet geaccepteerd worden. Dat grenst voor sommigen zelfs aan indoctrinatie en hersenspoeling. En dat allemaal vanuit een bepaalde religieuze optiek. Ik vind dat onzinnig en schadelijk.
Voor mijzelf is geloof geen zekerheid, maar juist een altijd doorgaande zoektocht, een weg die je gaat, en die je juist stimuleert om kritische vragen te stellen, óók (en misschien wel vooral) over de inhoud van je eigen geloof. Wat mij betreft liggen geloof en wetenschap dus helemaal in elkaars verlengde en komen ze bij elkaar in de verwondering over wat er is.
Taede, als je onder punt 4 maar astronomie aan de scholieren hebt geschreven in plaats van astrologie…..
“Maar stel dat je een kind bent dat wordt opgevoed door creationistische ouders. Als kind groei je dan op met het idee dat natuurwetenschap in principe goddeloos, anti-religieus, verkeerd, verderfelijk, vies, etcetera is. ”
Taede, ik weet niet of ik het hiermee eens ben. Creationisten hebben geen hekel aan wetenschap sec. Hun pogingen om de schepping te bewijzen, tonen juist aan dat zij wetenschap heel belangrijk vinden. Anders zouden ze gewoon zeggen: je moet het geloven, omdat het in de bijbel staat.
Het zou volgens mij best mogelijk zijn dat een kind dat opgroeit met alle ‘wetenschappelijke’ interesse van creationistische ouders, daarmee een paradoxaal respect voor wetenschap ontwikkelt. Wanneer het later teleurgesteld raakt in het wetenschappelijk gehalte van het creationisme, zou die liefde voor wetenschap het wel eens naar een volgend hoofdstuk kunnen helpen. Of ben ik nu wishful aan het thinken?
@ Theo,
Ik heb het zojuist met het schaamrood rond de kaken verbeterd. Dat heb je als je sneller kunt typen dan denken…
@ Steven,
Ik ben bang dat je toch wel een beetje wishful aan het denken bent. Ik geef toe dat creationisten zich voorstaan op hun grote ontvankelijkheid voor “echte” wetenschap. Maar dat is dan wel wetenschap volgens de regel: “het is waar, als het zo is, zoals de Bijbel zegt dat het gegaan is”. Ik heb zo langzamerhand gemerkt (en dan denk ik ook aan discussies die op het weblog van René Fransen hebben gespeeld) dat creationisten open staan voor wetenschappelijke argumenten, zolang die maar in hun eigen voordeel zijn. Zolang het bijvoorbeeld gaat over bijvoorbeeld grenzen aan wetenschappelijk kennen, of gaten in de kennis, dan zijn ze zo open als ‘t maar kan. Maar zodra er gedetailleerde argumenten opgevoerd worden, die de evolutietheorie bevestigen, dan worden er allerlei redenen ad hoc bedacht om die argumenten onderuit te halen of het bewijsmateriaal in diskrediet te brengen. Ik denk ook aan Peter Borger.
Let wel, de creationisten waar jij vermoedelijk wel eens veel mee te maken hebt (studenten?) zijn al de elite. Dat zijn de meer nadenkenden, die zich wel degelijk voor de argumenten interesseren (en dan met name om ze onderuit te halen). Dat zijn toch ook de mensen die op bijvoorbeeld het blog van Fransen meepraten. Mijn ervaring is echter dat “gewone” creationistische gelovigen vaak nogal allergisch reageren als het over wetenschap gaat.
Een voorbeeld: vorig jaar gingen wij op vakantie in Duitsland. We huurden, zoals al enkele jaren daarvoor, een onderverdieping van een van oorsprong Nederlands echtpaar, een gepensioneerde militair en zijn vrouw. Vorig jaar gaf ik hen mijn boekje “God én Darwin”, gewoon als presentje. Ik had eigenlijk het idee dat ze helemaal niet religieus waren. Maar op de laatste dag van de vakantie kwam de man naar me toe, en zei me dat zijn vrouw een probleem had met het boekje. Toen ik meeging, bleek dat ze het echt vreselijk vond dat een theoloog als ik meeging met de evolutietheorie. Dat ik niet geloofde dat alles gebeurd was zoals het in de Bijbel stond. Ze was er gewoon onpasselijk van geworden. Dat mensen van de apen afstammen. Nee, het is toch gewoon zo gegaan zoals het in de Bijbel staat. Als je daarvan afwijkt, waar blijf je dan nog? Toen ik vroeg of ze de hoofdstukken over evolutie ook had gelezen, zei ze dat ze die hoofdstukken had overgeslagen, ze wilde zich met die afschuwelijke theorie niet bezig houden.
Slechts een anekdotisch voorbeeld. Maar wel een van vele waar ik vorig jaar regelmatig mee te maken heb gehad, zowel in persoonlijke gesprekken na lezingen, als per e-mail of per post.
Toch kán het natuurlijk ook gaan zoals jij zegt. Vorig jaar heb ik in Duitsland op een congres een lezing gegeven, waar ook een jonge bioloog een lezing moest geven. Hij vertelde tijdens zijn lezing dat hij in een gezin van jonge-aarde creationisten was grootgebracht. Hij was biologie gaan studeren om eindelijk eens het failliet van de evolutietheorie aan te tonen. Pas toen hij biologie ging studeren zag hij de argumenten en de sterkte van de theorie, en draaide als een blad aan de boom om – maar zonder zijn geloof te verliezen! Nu geeft hij lezingen over geloof en wetenschap waarin hij uitlegt hoe hij zijn geloof met zijn wetenschap combineert. Hij gaf wel toe een outsider te zijn. Maar jouw wishful thinking kán dus wel, al komt het helaas weinig voor.
“Maar stel dat je een kind bent dat wordt opgevoed door creationistische ouders. Als kind groei je dan op met het idee dat natuurwetenschap in principe goddeloos, anti-religieus, verkeerd, verderfelijk, vies, etcetera is. Je ouders zullen je proberen weg te houden van alles wat naar wetenschap riekt. Bovendien krijg je dan verkeerde informatie, zoals bijvoorbeeld dat dinosauriërs en mensen tegelijkertijd leefden. Als je het idee hebt dat door kennis te nemen van geologie, kosmologie en evolutietheorie je uiteindelijk richting het verderf gaat, dan zul je je wel verre daarvan houden. Denk je dat een dergelijke opvoeding bevorderlijk is voor het functioneren in de samenleving? Denk je dat een dergelijke levenshouding stimuleert tot studeren aan universiteiten, tot een wetenschappelijke houding?”
Ach, zo erg is het toch allemaal niet hoor. Ik sluit me helemaal bij Steven aan. Mijn ouders zijn mijn hele opvoeding – en nog altijd – creationist, en ik heb toch maar een master gehaald in de astronomie. Én daar neem ik zelf niet de pluimen voor in ontvangst, maar die zijn voor mijn ouders, die mij hebben opgevoed met een ontzag voor de natuur en schepping, met een gevoel van verwondering voor de grote werkelijkheid en een gevoel van verantwoordelijkheid voor diezelfde schepping.
En ja, ik heb in mijn leven een paar omslagen in mijn denken gemaakt die mijn ouders vreemd vonden. Maar ze gebeurden eerder dankzij dan ondanks mijn – wat jij zou noemen – fundamentalistische opvoeding.
“Maar stel dat je een kind bent dat wordt opgevoed door creationistische ouders. Als kind groei je dan op met het idee dat natuurwetenschap in principe goddeloos, anti-religieus, verkeerd, verderfelijk, vies, etcetera is. Je ouders zullen je proberen weg te houden van alles wat naar wetenschap riekt. Bovendien krijg je dan verkeerde informatie, zoals bijvoorbeeld dat dinosauriërs en mensen tegelijkertijd leefden. Als je het idee hebt dat door kennis te nemen van geologie, kosmologie en evolutietheorie je uiteindelijk richting het verderf gaat, dan zul je je wel verre daarvan houden. Denk je dat een dergelijke opvoeding bevorderlijk is voor het functioneren in de samenleving? Denk je dat een dergelijke levenshouding stimuleert tot studeren aan universiteiten, tot een wetenschappelijke houding?”
Ach, zo erg is het toch allemaal niet hoor. Ik sluit me helemaal bij Steven aan. Mijn ouders zijn mijn hele opvoeding – en nog altijd – creationist, en ik heb toch maar een master gehaald in de astronomie. Én daar neem ik zelf niet de pluimen voor in ontvangst, maar die zijn voor mijn ouders, die mij hebben opgevoed met een ontzag voor de natuur en schepping, met een gevoel van verwondering voor de grote werkelijkheid en een gevoel van verantwoordelijkheid voor diezelfde schepping.
En ja, ik heb in mijn leven een paar omslagen in mijn denken gemaakt die mijn ouders vreemd vonden. Maar ze gebeurden eerder dankzij dan ondanks mijn – wat jij zou noemen – fundamentalistische opvoeding.
@ Jona,
Maar “een ontzag voor de natuur en schepping, met een gevoel van verwondering voor de grote werkelijkheid en een gevoel van verantwoordelijkheid voor diezelfde schepping” is nog wat anders dan ontzag voor de wetenschap en voor de kennis over de werkelijkheid die wetenschappers aan de dag leggen.
Hoe keken jouw ouders dan tegen wetenschap aan? En hoe ga je dan nu zelf om met wetenschappelijke kennis? Ben je van (jonge-aarde?) creationisme afgestapt?
@ Steven & Jona,
Bij nader inzien vermoed ik wel dat ik het wat al te stellig heb gesteld in het “interview”. Ik heb vandaag net het boek van Ecklund uitgelezen, wat haar onderzoek naar wat wetenschappers van religie vinden beschrijft (ik kom daar binnenkort op terug). Ook zij beschrijft hoe het merendeel van de (creationistische) Amerikaanse bevolking – meer dan 50 procent – een haat-liefdeverhouding met wetenschap heeft. Wetenschap heeft een enorm respect, en tegelijkertijd is er bijna geen instituut dat ook meer gewantrouwd wordt. Het zou inderdaad wel eens kunnen dat ook Nederlandse creationisten een dergelijke ambivalente houding jegens wetenschap hebben. Dus is het wellicht minder zwart-wit dan ik in het interview stelde.
Het zou best eens kunnen dat creationisten vinden dat er één studie nog erger is dan welke natuurwetenschappelijke studie ook: theologie. Dáár word je pas atheïst van. (Is ook een reactie die ik behoorlijk vaak hoor!)
@ Steven & Jona,
Bij nader inzien vermoed ik wel dat ik het wat al te stellig heb gesteld in het “interview”. Ik heb vandaag net het boek van Ecklund uitgelezen, wat haar onderzoek naar wat wetenschappers van religie vinden beschrijft (ik kom daar binnenkort op terug). Ook zij beschrijft hoe het merendeel van de (creationistische) Amerikaanse bevolking – meer dan 50 procent – een haat-liefdeverhouding met wetenschap heeft. Wetenschap heeft een enorm respect, en tegelijkertijd is er bijna geen instituut dat ook meer gewantrouwd wordt. Het zou inderdaad wel eens kunnen dat ook Nederlandse creationisten een dergelijke ambivalente houding jegens wetenschap hebben. Dus is het wellicht minder zwart-wit dan ik in het interview stelde.
Het zou best eens kunnen dat creationisten vinden dat er één studie nog erger is dan welke natuurwetenschappelijke studie ook: theologie. Dáár word je pas atheïst van. (Is ook een reactie die ik behoorlijk vaak hoor!)
Taede, ik hoop dat je deze leerlingen ook een compliment gegeven hebt voor het feit dat ze zoveel moeite in hun onderzoek steken: dat kost ze veel tijd (en geloof me: de agenda van de gemiddelde vwo leerling is voller dan die van de gemiddelde student!). Ik geloof dat deze kinderen goed werk gedaan hebben. Bovendien is je verhaal niet gemakkelijk, ze zullen -vermoed ik- niet alles zomaar in een keer begrijpen. Een dikke voldoende!
Taede, ik hoop dat je deze leerlingen ook een compliment gegeven hebt voor het feit dat ze zoveel moeite in hun onderzoek steken: dat kost ze veel tijd (en geloof me: de agenda van de gemiddelde vwo leerling is voller dan die van de gemiddelde student!). Ik geloof dat deze kinderen goed werk gedaan hebben. Bovendien is je verhaal niet gemakkelijk, ze zullen -vermoed ik- niet alles zomaar in een keer begrijpen. Een dikke voldoende!
Taede schreef: “Het kan dus zijn dat Braeckmans project uiteindelijk averechtse effecten heeft (net zoals de atheïstische boeken van Richard Dawkins averechts werken) en het idee versterkt dat atheïsme en evolutietheorie kameraden zijn.”
Dit hoor je vaak, maar ik heb daar zo mijn twijfels bij. Het zou interessant zijn eens te onderzoeken waarom creationisten evolutie verwerpen. Is dat omdat ze de wetenschappelijke onderbouwing niet vinden deugen? Of zijn ze daar wel (enigszins) van op de hoogte, maar verwerpen ze evolutie omdat het strijdig is met (hun idee van) God/geloof. Taede lijkt het eerste te suggereren, ik denk het laatste.
Het leuke is dat dit een empirische vraag is: je kunt er onderzoek naar doen. In de VS is dat ook enigszins gedaan. Daaruit blijkt dat het laatste het geval is: zodra wetenschap in conflict komt met geloof, kiezen de meesten voor geloof en wordt de wetenschap in kwestie verworpen. Creationisten hebben dus niet zozeer een probleem met wetenschap in het algemeen, maar alleen als het strijdig is met hun opvattingen.
Het zou interessant zijn om dit ook eens genuanceerd in Nederland te onderzoeken. De onderzoeken tot nu toe zijn helaas erg ongenuanceerd. Is dat niet wat voor jou Taede? Jij lijkt me de aangewezen persoon, eventueel met anderen uit je vakgroep.
Of de ‘verzoeningspolitiek’ (heel hard roepen dat God en evolutie prima samen gaan en dat wetenschappers/theologen X en Y evolutie en God accepteren) is ook een daarmee samenhangende empirische vraag. In de VS proberen organisaties als de NAS en NCSE deze politiek al jaren, maar het aantal creationisten daalt niet. De conclusie lijkt me dan helder: proberen te verzoenen werkt niet.
Taede schreef: “Het kan dus zijn dat Braeckmans project uiteindelijk averechtse effecten heeft (net zoals de atheïstische boeken van Richard Dawkins averechts werken) en het idee versterkt dat atheïsme en evolutietheorie kameraden zijn.”
Dit hoor je vaak, maar ik heb daar zo mijn twijfels bij. Het zou interessant zijn eens te onderzoeken waarom creationisten evolutie verwerpen. Is dat omdat ze de wetenschappelijke onderbouwing niet vinden deugen? Of zijn ze daar wel (enigszins) van op de hoogte, maar verwerpen ze evolutie omdat het strijdig is met (hun idee van) God/geloof. Taede lijkt het eerste te suggereren, ik denk het laatste.
Het leuke is dat dit een empirische vraag is: je kunt er onderzoek naar doen. In de VS is dat ook enigszins gedaan. Daaruit blijkt dat het laatste het geval is: zodra wetenschap in conflict komt met geloof, kiezen de meesten voor geloof en wordt de wetenschap in kwestie verworpen. Creationisten hebben dus niet zozeer een probleem met wetenschap in het algemeen, maar alleen als het strijdig is met hun opvattingen.
Het zou interessant zijn om dit ook eens genuanceerd in Nederland te onderzoeken. De onderzoeken tot nu toe zijn helaas erg ongenuanceerd. Is dat niet wat voor jou Taede? Jij lijkt me de aangewezen persoon, eventueel met anderen uit je vakgroep.
Of de ‘verzoeningspolitiek’ (heel hard roepen dat God en evolutie prima samen gaan en dat wetenschappers/theologen X en Y evolutie en God accepteren) is ook een daarmee samenhangende empirische vraag. In de VS proberen organisaties als de NAS en NCSE deze politiek al jaren, maar het aantal creationisten daalt niet. De conclusie lijkt me dan helder: proberen te verzoenen werkt niet.
@Bart Klink
Of de ‘verzoeningspolitiek’ (heel hard roepen dat God en evolutie prima samen gaan en dat wetenschappers/theologen X en Y evolutie en God accepteren) is ook een daarmee samenhangende empirische vraag. In de VS proberen organisaties als de NAS en NCSE deze politiek al jaren, maar het aantal creationisten daalt niet. De conclusie lijkt me dan helder: proberen te verzoenen werkt niet.
Alleen is de situatie in Nederland anders dan in de VS. Op de situatie in de VS gerichte denkwijzen en krantenartikelen (zoals gisteren in Trouw) gaan er aan voorbij dat er al 70 jaar (midden-orthodoxie bij de Hervormden) tot 50 jaar (Lever) tot 30 jaar (synode Gereformeerde Kerk) sprake is van verzoening tussen evolutie en geloof. Het oprakelen van verschillen is uit de VS geimporteerd, zowel door de EO als nu door jouwzelf. Ook de situatie bij het Nederlands Dagblad illustreert dat er geen noodzakelijke ruzie bestaat. Waar het mis gaat zijn twee groepen: de afgesloten refo’s (die toch wel schijnen te beseffen dat ze met een achterhoede gevecht bezig zijn) en de evangelicalen van Amerikaanse import snit.
@Bart Klink
Of de ‘verzoeningspolitiek’ (heel hard roepen dat God en evolutie prima samen gaan en dat wetenschappers/theologen X en Y evolutie en God accepteren) is ook een daarmee samenhangende empirische vraag. In de VS proberen organisaties als de NAS en NCSE deze politiek al jaren, maar het aantal creationisten daalt niet. De conclusie lijkt me dan helder: proberen te verzoenen werkt niet.
Alleen is de situatie in Nederland anders dan in de VS. Op de situatie in de VS gerichte denkwijzen en krantenartikelen (zoals gisteren in Trouw) gaan er aan voorbij dat er al 70 jaar (midden-orthodoxie bij de Hervormden) tot 50 jaar (Lever) tot 30 jaar (synode Gereformeerde Kerk) sprake is van verzoening tussen evolutie en geloof. Het oprakelen van verschillen is uit de VS geimporteerd, zowel door de EO als nu door jouwzelf. Ook de situatie bij het Nederlands Dagblad illustreert dat er geen noodzakelijke ruzie bestaat. Waar het mis gaat zijn twee groepen: de afgesloten refo’s (die toch wel schijnen te beseffen dat ze met een achterhoede gevecht bezig zijn) en de evangelicalen van Amerikaanse import snit.
@ Bart et al.,
Ik sluit me helemaal aan bij het commentaar van Gerdien, die de spijker op zijn kop slaat. Je moet ook goed bedenken dat het in het debat over “science & religion” in eerste instantie helemaal niet gaat om het bewerkstelligen van een verzoening tussen geloof en wetenschap. Het gaat om het onderzoeken van verschillen en overeenkomsten, van wederzijdse beïnvloeding, etcetera. De oproep van meer apologetische lieden als Francis Collins en Denis Alexander richt zich ook niet op creationisten of atheïsten, maar op de middengroep, die het allemaal niet zo zeker weet. En ook met mijn eigen boek heb ik helemaal niet de pretentie dat dit verstokte atheïsten en creationisten zal overtuigen.
Hetzelfde gaat toch ook op voor atheïsten? Het betoog dat God niet bestaat en dat de wetenschap heeft aangetoond (met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid), is immers voor atheïsten een open deur en voor overtuigd gelovigen onzin. Geen enkele gelovige zal zich door atheïsten laten overtuigen en vice versa. Ook Dawkins etc. (en jijzelf, Bart) richt zich op de twijfelaars, die aarzelen tussen geloof en ongeloof, die het allemaal niet zo zeker weten.
“Geen enkele gelovige zal zich door atheïsten laten overtuigen en vice versa. Ook Dawkins etc. (en jijzelf, Bart) richt zich op de twijfelaars, die aarzelen tussen geloof en ongeloof, die het allemaal niet zo zeker weten.”
In het algemeen is dit wel waar, denk ik. Maar toch heb ik soms de indruk dat de ene groep een spiegelbeeld is van de andere. Als de structuur van hun denken over geloven erg op elkaar lijkt (en volgens mij is dat zo), dan hoeft er soms helemaal niet zoveel te gebeuren om van het ene uiterste in het andere te schieten. Op de site Freethinker vind je bijv. veel atheïsten die getuigen van een voormalig leven in een star christelijk klimaat. Getuige hun gebruikelijke stijl van discussiëren (als je het zo mag noemen), is er in de structuur van hun denken niet veel veranderd.
Andersom zal zoiets vast ook wel plaatsvinden. Mensen die heel zwart-wit in elkaar zitten, worden niet ineens heel grijs als ze gelovig worden.
@ Steven,
Ik denk dat je een heel goed punt hebt: Ik heb in mijn leven met heel wat “new-born” christenen gesproken. Die gaven allemaal blijk van een bekeringservaring die hen van felle atheïsten die bovendien een immoreel leven leidden deed omslaan naar vurige gelovigen. Bekering voor hen betekende dus omslaan van het ene uiterste in het andere. Denk trouwens aan Paulus’ bekeringservaring op weg naar Damascus, die voor veel christenen stereotiep is voor wat “bekering” in zou moeten houden.
@ Taede:
Mijn ouders waren niet wetenschappelijk geschoold – zoals het merendeel van de Belgische & Nederlandse bevolking, maar ze hebben er zich nooit tegen af gezet. Integendeel: ze hebben me altijd gesteund in mijn fascinatie voor de natuur, in mijn boeken lezen, en in mijn studies. Wel hebben ze het idee dat wetenschap de juistheid van creationisme aan zou tonen als iedereen maar eens logisch na zou denken. Dat is zo bij de meeste creationisten: ze zijn vóór wetenschap, en als je met wetenschappelijke argumenten probeert te overtuigen gaan ook zij jou met (al dan niet pseudo-) wetenschappelijke argumenten proberen te overtuigen. Ik heb nog nooit een creationist horen beweren dat wetenschap slecht is of ondeugdelijk. De studie van de geschapen wereld wordt daarentegen zeer gepromoot.
Ik heb natuurlijk afstand genomen van creationistische (en ID) ideeën. In een studie als sterrenkunde kun je ook moeilijk anders. Ik geloof wel dat God Schepper is van de wereld, maar ik accepteer de huidige stand van de natuurwetenschappen volledig.
@ Gerdien en Taede
Ik bedacht me net dat er in Nederland ook een tijd geleden een dergelijk onderzoek is uitgevoerd. In opdracht van het ND zijn dominees en biologiedocenten naar hun opvattingen over schepping en evolutie gevraagd. Vooral de biologiedocenten zijn hier interessant, want die hebben tijdens hun opleiding het nodige gehad over de wetenschappelijke onderbouwing van evolutie. Als wetenschappelijke argumenten doorslaggevend zouden zijn in plaats van hun geloof, zou je verwachten dat bijna al deze biologiedocenten evolutie zouden accepteren. Niets blijkt echter minder waar.
Kijk bijvoorbeeld een naar afbelding 8 van dat onderzoek. Daaruit blijkt dat 70% van de reformatorische biologiedocenten creationisten is (wat mij niet verbaast), maar dat ook ~45% van de PKN-biologiedocenten dat is! Kijk ook naar afbeelding 10, waarin gevraag wordt of hun opleiding hun opvattingen heeft veranderd. Met andere woorden: heeft een betere wetenschappelijke onderbouwing van evolutie geleidt tot het accepteren daarvan? Het antwoord is wederom ontkennend: slechts 10% geeft dat dit de aannemelijkheid van evolutie heeft vergroot.
Natuurlijk zijn er verschillen tussen de VS en Nederland, maar een duidelijke overeenkomst lijkt te zien dat het niet een gebrek aan evidentie is dat de oorzaak is van het ontkennen van evolutie, maar geloofsovertuigingen die in de weg staan.
Het onderzoek waarnaar ik hierboven verwees is dit onderzoek.
@ Taede
Ik heb ook met de nodige ‘new-borns’ gesproken (vreselijke naam: better grown-up than new-born!), maar heb zelden gehoord dat ze eert “felle atheïsten” waren. Mijn ervaring is dat ze meestal uit ‘vervelende’ achtergrond hebben (zeer streng opgevoed, misbruik, drugs, alcohol, zeer materieel enz.) en door hun ‘wedergeboorte’ een andere weg zijn ingeslagen.
@ Taede
Ik heb ook met de nodige ‘new-borns’ gesproken (vreselijke naam: better grown-up than new-born!), maar heb zelden gehoord dat ze eert “felle atheïsten” waren. Mijn ervaring is dat ze meestal uit ‘vervelende’ achtergrond hebben (zeer streng opgevoed, misbruik, drugs, alcohol, zeer materieel enz.) en door hun ‘wedergeboorte’ een andere weg zijn ingeslagen.
De gangbare terminologie is trouwens ‘born-again’, een verwijzing naar Johannes 3, waar Jezus over een ‘wedergeboorte’ spreekt.
@ Jona,
Je hebt helemaal gelijk – in de haast van het reageren heb ik niet helemaal goed opgelet.
Overigens hartelijk dank voor je uitgebreide en eerlijke toelichting. Ik blijf denken dat je een uitzondering bent en dat je behoorlijk ruimdenkende ouders hebt gehad, maar hoe dan ook heb ik waardering en respect voor de manier waarop jij met creationisme etc. bent omgegaan. Overigens ben ik wel benieuwd of je ouders ook van standpunt veranderd zijn naar aanleiding van jouw studie. Je zult ongetwijfeld met hen over creationisme etc. gesproken hebben. Heeft dat ook hun eigen visie op de zaken veranderd? (Als je dit overigens liever niet allemaal op een weblog bespreekt, heb ik daar alle respect voor.)
Taede schrijft: In mijn boeken “God en de menselijke maat: Gods handelen en het wetenschappelijke wereldbeeld” (Zoetermeer: Meinema 2006) en “God én Darwin: Geloof kan niet om evolutie heen” (Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2009) laat ik zien dat het christelijk geloof heel goed samengaat met het accepteren van de evolutietheorie.
De onvermijdelijk vraag die dan volgt: welk christelijk geloof ? Van de doorsnee RD lezer? Van Henk Binnendijk? Van Albert Schweitzer?