(Ontwerp omslag : Suzan Beijer)
God, Iets of Niets? De postseculiere samenleving tussen ‘geloof’ en ‘ongeloof’
(Amsterdam: Amsterdam University Press 2016)
Verschijnt medio september 2016.
Inhoudsopgave:
religieus atheïsme
Autonomie, nihilisme, de zelfverkozen dood… (column)
“Ik snap niet dat veel niet-gelovigen bijna per definitie voor euthanasie zijn. Als dit leven het enige is wat je hebt, moet je daar extra zuinig op zijn.” Dat zegt hoogleraar prof.dr. Theo Boer als reactie op de discussie over euthanasie die op dit moment in Nederland gaande is.
Wat hij zegt is inderdaad opmerkelijk. Volgens de mythes die de ‘nieuwe atheïsten’ verspreiden, leven gelovigen immers alleen voor het hiernamaals, terwijl échte atheïsten juist het hier-en-nu belangrijk vinden. Zou je dan niet verwachten dat juist atheïsten tegen euthanasie zijn?
Maar nee. Vóór euthanasie zijn lijkt de default-positie van ongelovig Nederland. Hoe komt dat?
Het religieuze naturalisme van Carl Sagan (1934-1996)
De vermaarde kosmoloog Carl Sagan (1934-1996) is vandaag de dag vooral bekend als een van de grootste popularisatoren van wetenschappelijke kennis. Hij was een invloedrijke wetenschapper die veel boeken schreef over het heelal, over de evolutie van menselijke intelligentie, en over de zoektocht naar buitenaards leven (waarover hij de briljante roman Contact schreef, die later met Jodie Foster in de hoofdrol verfilmd werd). De meeste mensen kennen Sagan van de tv-serie Cosmos uit het einde van de jaren ’70.
Die documentaireserie, die hij samen met zijn vrouw Ann Druyan bedacht en zelf presenteerde, zorgde ervoor dat Sagan in de jaren ’80 door met name gelovigen argwanend beschouwd als een van de grootste vijanden van het christelijk geloof. Gelovigen en ongelovigen waren het eens dat de serie Cosmos van een uitzonderlijke schoonheid was, maar het probleem voor veel gelovigen lag in de woorden waarmee Sagan Cosmos begint: ‘De kosmos is alles wat er is of ooit is geweest of ooit zal zijn’. Voor veel gelovigen werd Sagan met die woorden de belichaming van een materialistisch atheïsme dat onmogelijk te rijmen was met godsgeloof.
Daarmee wordt miskend hoe religieus en spiritueel Sagan in werkelijkheid was.
Even voorstellen: Mijn nieuwe project over religieus atheïsme en religieus naturalisme.
Via LinkedIn liet ik al merken dat ik sinds 1 februari een nieuwe functie heb, een halftijdse functie als medewerker en onderzoeker aan het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving (DSTS) in Amsterdam. Het is een aanstelling voor een jaar, en in dat jaar ben ik heel wat van plan. Wat precies, dat kun je hieronder lezen. Ik stel hier mijn project voor, dat ik getiteld heb: De spiritualiteit van belonging without believing: Een godsdienstwijsgerige en theologische verkenning van ‘religieus naturalisme’ en ‘religieus atheïsme’.