Bij uitgeverij Sjibbolet verscheen onlangs een heel fijn boekje: Religie zonder God: Een dialoog van de filosofen Theo de Boer en Ger Groot. Het is een dialoog in artikelvorm, waarin de vraag centraal staat: Hoe komt het toch dat in onze geseculariseerde wereld, waarin er meer redenen tégen godsgeloof lijken te bestaan dan vóór, religie hardnekkig blijft voortbestaan?
Voor de website van Het Goede Leven heb ik dit boekje gelezen en besproken. De recensie van dit verre van makkelijke maar wel zeer rijke boek is hier te vinden:
http://www.hetgoedeleven.com/Geloven/Gelovendetail/tabid/240/IndexID/190548/Default.aspx.
De vraag die inderdaad opkomt (zie het eind van Taedes bespreking) wat nu het verschil is tussen zo’n atheïstische kerkdienst en – pak ’em beet – een voetbalwedstrijd. Ook daar is gemeenschap, emotie, verbondenheid e.d. te vinden. Het lijkt me dus een te dunne definitie van religie die Groot hanteert (van De Boer weet ik het niet). Een soort extreem post-Durkheimianisme. Overigens is het ook niet zo nieuw: Meerten ter Borg schreef eerder al in die strekking. Alles wat mensen aan elkaar verbindt en elk ritueel dat een groepsgevoel uitdrukt kan dan ‘religie’ heten.
Steven,
Groot definieert religie niet in termen van gemeenschap, emotie, etc. Hij definieert (net als De Boer) in het boek religie überhaupt niet, maar cruciaal voor hem binnen religie is de rite. Mijn probleem daarmee is vervolgens dat hij toegeeft dat ritualiteit niet is voorbehouden aan religie, waardoor dus bij mij de vraag opkwam wat dus dan het religieuze is voor religieuze riten. Ik vermoed (maar weet het niet zeker) dat hij zal zeggen – afgaande op de rest van het boek – dat of een rite religieus wordt beschouwd of niet afhangt van de persoon die de rite ondergaat of uitvoert. Met andere woorden, verbindt die persoon de rite met dienst aan God, dan is het (blijkbaar) religieus; doet die persoon dat niet, dan is de rite blijkbaar niet religieus. Ik geef direct toe dat dit voor mij niet echt een bevredigende optie is. Hoe dan ook, in dat geval wordt religieus dus verbonden met godsgeloof. (Die suggestie, dat religie iets met godsgeloof te maken heeft, speelt door heel het boek, bij zowel de bijdragen van De Boer als van Groot, maar wordt helaas nergens echt expliciet gemaakt.)
“religie hardnekking blijft voorvestaan” … hoe kom je erbij. In het algemeen gezien stromen de kerken leeg.
Sommige kerken worden misschien steeds leger, dat is nog niet hetzelfde als dat religie ook minder wordt.
Als je wilt zien hoe religie mensen kan hersenspoelen en tot waanzin kan drijven, zou de je de film “The scarlet letter” eens moeten bekijken, daarin wordt dat helder geïllustreerd, dan ben je voorgoed genezen.
Hij is wel ergens op Internet te vinden.