Mijn vader vertelt wel eens het verhaal dat het woordje ‘Maan’ een van de eerste woorden was die ik als kind uitsprak. Ik stond altijd ’s avonds tegen het raam geplakt, te wijzen naar de volle Maan. Geen idee of dit waar is, er zit een zekere romantiek in, maar ik geef toe dat ik al sinds mijn kindertijd gefascineerd ben door dit hemellichaam. En nog steeds. Het heeft voor mij iets geruststellends wanneer ik – of het nu avond is of overdag – onze Maan aan de hemel zie staan.
De relatie die de mens heeft met de Maan staat centraal in het werkelijk fabuleuze boek Gids voor de maan dat recent bij uitgeverij Noordboek is verschenen. Waar komt de Maan vandaan? Wat weten we van de ontstaansgeschiedenis ervan? Hoe hebben de mensen door de geschiedenis heen letterlijk én figuurlijk tegen de Maan aangekeken? Dit boek, geschreven door een sterrenkundige en een cultuurhistoricus, is voor mij een van de hoogtepunten van dit jaar.
Toen men met de telescoop de maan echter van dichterbij kon bekijken, werd de vraag of er levende wezens op de maan rondliepen een serieuze wetenschappelijke kwestie.
(p. 81)
Peter Barthel is hoogleraar astrofysica aan het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen en Klaas van Berkel is Rudolf Agricola hoogleraar geschiedenis aan diezelfde universiteit. Samen schreven zij een boek dat ongetwijfeld een breed publiek zal aanspreken. En dan niet alleen vanwege de inhoud, maar ook vanwege de talloze werkelijk fabuleuze kleurenafbeeldingen. Het is een boek om te lezen, maar ook om te bekijken.
Het leven op aarde dankt wellicht veel meer aan de maan dan we ooit dachten.
(p. 169)
Het fijne aan dit boek is dat het zo menselijk is. De insteek van het boek is dat de mens blijkbaar altijd al een fascinatie voor de Maan heeft gehad. Dit hemellichaam is niet alleen onderwerp van natuurwetenschap, maar alle beschavingen die sporen hebben achtergelaten, hebben ook een fascinatie voor de Maan laten zien. Spiritualiteit, beeldende kunst, en zelf muziek laten een fascinatie van de mens met de Maan zien. Een fascinatie die sinds de jaren ’60 ook aanleiding heeft gegeven tot de wens de maan te gaan bezoeken of zelfs te bewonen en te ontginnen – waarbij uiteraard allerlei ethische kwesties opduiken, zoals van wie de Maan eigenlijk is, die in de laatste hoofdstukken van het boek ter sprake komen.
In feite is het zo dat het maanoppervlak gedurende de miljard jaar die nu achter ons liggen niet meer veranderd is; de dinosauriërs zagen dezelfde maan als wij, al was zij dichterbij en leek zij dus groter en duurde de nacht korter.
(p. 45-46)
Maar uiteraard komen ook wetenschappelijke inzichten en ruimtevaart ruimschoots ter sprake, zoals een beschrijving van de maanfasen, kalender, verduisteringen en getijdenwerking. Maar ook de (ontstaans)geschiedenis van de Maan, vergelijkingen met andere manen in ons zonnestelsel, en zelfs de rol van de Maan in de biologie worden niet vergeten. En natuurlijk de geschiedenis van de bestudering van de maan (de uitvinding van de telescoop!) en de speculaties die ooit gevoerd werden over leven op de maan.
In 2001 en 2002 zijn zowel Armstrong als Aldrin belaagd door complotdenker Bart Sibrel. Deze documentairemaker hield de astronauten een bijbel voor en eiste dat ze met de hand op het boek zouden zweren dat ze op de maan hadden gelopen. Aldrin werd zo kwaad dat hij Sibrel een vuistslag toediende.
(p. 189)
Barthel en Van Berkel zijn erin geslaagd een boek te schrijven waar iedere lezer wel nieuwe zaken in zal ontdekken. Beide auteurs hebben een indrukwekkende kennis, die ze in dit boek op evenzeer indrukwekkende wijze weten samen te brengen. Het boek is zeer plezierig geschreven. Er wordt geen wetenschappelijke voorkennis gevraagd, maar wel een nieuwsgierige houding.
Dit is zeker een boek om in de komende donkere maanden te lezen. Na het lezen van dit boek zal de Maan er nooit meer hetzelfde uitzien…
Meer info (en een inkijkexemplaar) is hier te vinden: https://noordboek.nl/boek/gids-voor-de-maan/.
Gids voor de maan: Natuur, geschiedenis en cultuur
Peter Barthel en Klaas van Berkel.
Gorredijk: Noordboek, 2024. Paperback. 224 pp.
ISBN 9789464712346. € 27,90